تأثیر درجه روز رشد و خصوصیات خاک بر فنولوژی و ویژگی‌های مورفولوژی گیاه دارویی بن سرخ (Allium jesdianum Boiss & Buhse) در استان لرستان

بن سرخ (Allium ‌‌jesdianum) یکی از گونه‌های انحصاری ایران است که متاسفانه در سال های اخیر به دلیل برداشت های بی رویه در لیست گیاهان در معرض خطر قرار گرفته است. این پژوهش بر پایه طرح آشیانه‌ای با سه تکرار از هشت رویشگاه گاماسیاب، کاکارضا، پرسک، ذلقی، ونایی، مله، سرنجه و کمندان در استان لرستان طی دوسال انجام گردید. نتایج نشان داد که بیشترین وزن تر اندام هوایی (65/10 گرم) و وزن خشک اندام هوایی (1/4 گرم) مربوط به رویشگاه ونایی بود. بافت خاک این رویشگاه لومی-رسی-شنی بوده و در مقایسه با سایر رویشگاه‌ها از محتوی کربن آلی و پتاسیم بالاتری برخوردار بود. بیشترین میزان ارتفاع بوته (16/41 سانتی‌متر) در سال اول و در رویشگاه کاکارضا ثبت شد. خاک این رویشگاه بیشترین محتوی فسفر را داشت. مراحل فنولوژی بن سرخ (شروع رشد رویشی، گلدهی و بذردهی) در رویشگاه مله واقع در جنوب استان لرستان زودتر از سایر رویشگاه‌ها رخ داد. نتایج نشان داد که تقویم زمانی و مدت زمان لازم برای طی مراحل فنولوژی در رویشگاه‌های مختلف متفاوت است. مجموع انرژی گرمایی مورد نیاز برای مرحله بذردهی بیش از سایر مراحل فنولوژی بود و بیشترین میزان انرژی گرمایی برای این مرحله، در سال دوم و در رویشگاه کمندان ازنا به میزان 2/129 درجه سانتیگراد ثبت شد. نتایج این پژوهش می تواند در بهره‌برداری صحیح، اصلاح و اهلی‌سازی این گونه نادر و در معرض خطر، مفید باشد. واژه‌های کلیدی: بن سرخ، درجه روز رشد، رویشگاه، فنولوژی، عناصر خاک